kult pamięci !

pomnik Grunwaldzki

Pomnik Zwycięstwa Grunwaldzkiego

Po wojnie 14 i 15 lipca 1945 r., podczas oficjalnych uroczystości z okazji 535 rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem, na terenie sławnej bitwy miało miejsce położenie kamienia węgielnego pod budowę pomnika Jedności Słowiańskiej. W tym celu powstał również projekt założenia Wszechsłowiańskiego Parku Narodowego. W kwietniu 1947 r. Wojewódzka Rada Narodowa w Olsztynie wyłoniła Komitet Budowy Pomnika Grunwaldzkiego na polach historycznej bitwy. Ze zrujnowanego częściowo, zburzonego w 1945 r. przez wycofujące się wojska niemieckie pomnika tannenberskiego planowano pozyskanie materiałów do przyszłej budowy pomnika Zwycięstwa Słowian nad Germanami. Powstało kilka projektów dotyczących pomnika, mimo to żadna z nadesłanych propozycji nie doszła do realizacji.

15 lipca 1947 r. w 537 rocznicę po raz drugi położono kamień węgielny pod budowę przyszłego pomnika, która nastąpiła dopiero w 1960 r.

Pomnik powstał w wyniku zamkniętego rzeźbiarsko-architektonicznego konkursu zorganizowanego przez SARP, ZPAP i Ministerstwo Obrony Narodowej w okresie od 20.10. 1958r. do 01.03.1959r., na zlecenie Sekretariatu Ogólnopolskiego Komitetu FJN i Prezydium Komitetu Przygotowawczego Obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego.

Do konkursu zaproszono 6 zespołów: Ludwikę Nitschową i Jerzego Staniszkisa; Jerzego Hryniewieckiego i Mariana Wnuka; Jerzego Jarnuszkiewicza i Włodzimierza Wittka; Adama Haupta i Adama Smolanę; Romualda Gutta, Alinę Scholz i Franciszka Strynkiewicza; Jerzego Bandurę i Witolda Cenckiewicza. W dniu 07.03.1959r. Sąd konkursowy wybrał do realizacji projekt Jerzego Bandury.

W kolejną, 550 rocznicę historycznej bitwy w dniu 17.07.1960 r., nastąpiło oficjalne odsłonięcie Pomnika Grunwaldzkiego, dzieła autorstwa Jerzego Bandury i architekta Witolda Cęckiewicza, przy współpracy: Heleny i Romana Husarskich, Marii Letkiewicz, Józefa Potęby, Józefa Zięby oraz ponad 30 rzeźbiarzy, kamieniarzy, inżynierów i innych wykonawców. Zrealizowano obszerne założenie przestrzenne wciągające wielotysięczne tłumy zgromadzone w amfiteatrze. Teren pola bitwy został wykorzystany w formie plastycznej mapy historycznego wydarzenia. Punk centralny stanowił ośmiometrowy obelisk z granitu z wyrzeźbionymi w narożnikach schematycznymi twarzami słowiańskich wojów, oraz wysoka na 30 m kompozycja stalowych obiektów przypominających maszty z proporcami. Przed amfiteatrem umieszczono plastyczną mapę bitwy grunwaldzkiej. Według samych twórców założenia, użyte proste formy miały pomóc wyobraźni w odtworzeniu historycznego wydarzenia.

„Nasz projekt-mówił Jerzy Bandura-opiera się na tradycyjnym założeniu Kalwarii, tzn. pewnej trasy, wzdłuż której posuwa się pielgrzym czy turysta, podzielonej akcentami rzeźbiarskimi lub architektonicznymi. Trasa ma kształt pętli i liczy ok. 1,5 km długości. (…) Zwiedzając pole bitwy doszedłem do przekonania, że jest to forma pozwalająca na najsilniejsze „przeżywanie” terenu i tego, co na nim kiedyś się działo. Forma ta daje najsilniejszy kontakt z tym polem, z tą ziemią”

^{(Słowo rozmawia z laureatem konkursu na Pomnik Grunwaldzki prof. Jerzym Badurą, Słowo Powszechne nr 61 z 13 III 1959)

(opr. na podstawie książki Ireny Grzesiuk-Olszewskiej, Polska Rzeźba Pomnikowa w latach 1945-1995)}