Kult Pamięci
historia - pamięć - zapomnienie

historia
 bitwa pod Tannenbergiem
 kult marszałka Hindenburga
 pogrzeb Hindenburga
 historia powstania pomnika
 pomnik Tannenberg-Denkmal
 nowy symbol narodowy
 charakter ideologiczny pomnika
 dzieje pomnika
 Stalag IB Hohenstein
pamięć
 miejsca pamięci
 ślady pamięci-wycieczka pierwsza
 kult pamięci
 projekt
 zerwanie między pamięcią a historią
 Pierre Nora,Między pamięcią a historią:  Les lieux de Memoire (fragment)
 makieta pomnika
 lokalizacja
zapomnienie
 pomnik rozproszony
 wymazywanie historii
 stan obecny-szczątki

 archiwum
 bibliografia
 linki stron
 kontakt


historia powstania pomnika


Idea upamiętnienia „największego w historii”, niemieckiego zwycięstwa narodziła się w 1919 r., w piątą rocznicę tego wydarzenia. Inicjatywa budowy pomnika została przejęta przez założoną w tym samym roku Komisję Stowarzyszenia Tannenberskiego Pomnika Narodowego, którą kierował emerytowany generał major Johannes Kahns, przewodniczący wschodniopruskich stowarzyszeń kombatanckich i członek Niemieckiego Związku Oficerów. Aktu wmurowania kamienia węgielnego pod przyszły Tannenberg-Denkmal, dokonał feldmarszałek Hindenburg w dniu 31 sierpnia 1924 r. w 10 Srocznicę sławnej bitwy. Na wzgórzu pomiędzy Sudwą a Olsztynkiem, na miejscu przyszłego pomnika, doszło do spotkania bohaterów i weteranów bitwy tannenberskiej: Hindenburga, Ludendorffa, Mackensena, von Scholtza, von Francisa, von Belowa, von Goltza, von Seeckta. W uroczystości brało udział od 20 000 do 60 000 ludzi.

Pod koniec 1919 r. ogłoszono konkurs na projekt pomnika. Do Komisji wpłynęło 389 projektów przedstawionych przez 352 artystów i architektów. Według precyzyjnych informacji Roberta Traby:

„Trzecie miejsce zajął projekt Karla Fricka zatytułowany Dzień Ofiary (Opfertag), drugie mannheimskiego architekta Hermanna Escha i Arno Ankego (projekt Mazury) oraz ex aequo Maxa Ronnenburgera Niemiecki Orzeł (Deutscher Aar). Zwycięzcami zostali berlińscy architekci, bracia Johannes (1890-1975) i Walter (1888-1971) Krügerowie za kompozycję architektoniczną (nawiązującą tytułem do tradycyjnego, morskiego zawołania) Gode Wind (Dobry Wiatr). Ich monumentalny projekt obejmował kompleksowe zagospodarowanie przestrzeni (250x450 m), której centralnym elementem była, wykonana z typowej dla wschodniopruskiego krajobrazu cegły, oktogonalna budowla zwieńczona w narożnikach ośmioma masywnymi, [23]*-metrowymi wieżami o podstawie 9x9 m. Każda z wież miała inne przeznaczenie, a zatem i inne wyposażenie. Wieża nr 2 poświęcona została zwycięstwom Niemców w czasie wojny, w trzeciej-nazwanej „wschodniopruską”-miały zostać zgromadzone eksponaty dokumentujące wschodniopruski etap wojny; w czwartej, „flagowej”, znajdowały się sztandary i inne insygnia wszystkich regimentów; szósta, „żołnierska”, zawierała motywy nawiązujące do losów prostych żołnierzy, na poddaszu znajdowało się archiwum; siódma była świecką wersją kaplicy ku czci ofiar wojny; ósma, tzw. generalska, zawierała popiersia i życiorysy 15 głównodowodzących w bitwie pod Tannenbergiem. Ośmiokątna konstrukcja stanowiła kulminację założenia architektonicznego, którego początek miał tworzyć (w rzeczywistości nie udało się go wybudować przed 1939 r.) stadion, połączony z pomnikiem aleją drzew.

Wewnętrzna przestrzeń placu mierzącego około 80 m, licząc po przekątnej, przeznaczona była na patriotyczne wiece. Początkowo centralnym miejscem tego placu miał być-przeniesiony z bezpośredniego otoczenia poza murami-wspomniany już wielki pomnik lwa, postawiony ku chwale 147. regimentu grenadierów (zwanego regimentem „Hindenburg”). Planowano, by stanął w środku kręgu utworzonego z dębów. Już w trakcie prac budowlanych nastąpiła zmiana koncepcji. Zamiast lwa centralnym punktem placu uczyniono prosty, wykonany z brązu, około dwudziestometrowy krzyż. Zamiarem twórców nie było tu nawiązywanie ani do krzyża krzyżackiego, ani „żelaznego”, lecz do zwykłego krzyża nagrobnego, typowego dla cmentarzy chrześcijańskich. Prowadziły do niego cztery wybrukowane alejki z wież nr 1, 3, 5, 7, zakończone schodkami pozwalającymi wejść na podwyższenie, na którym usytuowany został krzyż. Inskrypcja na podtrzymującym go cokole głosiła:

W tym miejscu spoczywa 20 niemieckich żołnierzy, poległych w bitwie pod Tannenbergiem 28.08.1914 r. Tu Niemcy czczą pamięć swoich zmarłych czasie wojny światowej 1914-1918. 184 000 poległo w obcej ziemi albo na dnie mórz, 206 000 znalazło swoje miejsce spoczynku w ziemi rodzinnej.

O ile krzyż stanowił centralne miejsce pamięci wewnątrz oktogonu pomnikowego, o tyle 55 wykuszy usytuowanych wzdłuż wewnętrznej części murów służyło jako miejsca wotywne, jako pomniki poszczególnych jednostek bojowych, biorących udział w bitwie. Zdaniem historyków architektury Tannenberg-Nationaldenkmal był w całości jednym z najciekawszych założeń architektonicznych swoich czasów, nawiązującym koncepcyjnie do średniowiecznej stylistyki, ale opartym na klasycznych zasadach budowli modernistycznych (do modelowych rozwiązań nawiązywało samo usytuowanie pomnika w wolnej, nieograniczonej przestrzeni) i nie stroniącym od aktualnych wówczas również trendów art déco czy ekspresjonizmu”.

* wg. Jurgena Tietza niemieckiego historyka, wysokość wież budowli wynosiła 20 m.


1  2  3 



Johannes i Walter Krügerowie przy makiecie zwycięskiego projektu pomnika pt.: Gode Wind (Dobry Wiatr).


Makieta przyszłego Tannenberg-Denkmal z lat dwudziestych.


Makieta Tannenberg-Denkmal z lat ok. 1935, kiedy to według naniesionych planów Hitlera, pomnik przebudowano.


Ogólny plan Tannenberg-Denkmal, zaprezentowany w 1927 roku podczas inauguracji.

kult pamięci !



Copyright © 2014   |   kult pamięci !    |   Wszelkie prawa zastrzeżone   |   kontakt: kult_pamieci@wp.pl   |   Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego   |